Imprimir esta página
Sábado, 21 Marzo 2015 20:24

Sank’ajawira markanx challwax janiw utjxiti

Escrito por

Aymara

Sank’ajawira markanx challwax janiw utjxiti

Akürunakanxa, wila masinakax janiw nayra maranakanjam challwx katxapxiti, kunalaykuti yaqhip challwanakax urutjam urutjamaw chhaqtxi. Ispi, qarachi ukat pijiriya ukakiw utjaski.

Hernán Chura Yujra, agronomía, “Tupak Katari” Jach’a yatiqañ utan yatiqiriwa

Sank’ajawira markax departamento de La Paz, provincia Omasuyos, municipio Huatajata, uksanw jikxatasi, uka markanx pä tunka mara nayraxax challwa katuñampiw jakasipxäna, jupanakax akham challwanakw katupxirïna; Ispi, qarachi, q’illu, punku, mawri, pijiriya ukat yaqhanak katupxirïna, uka maranakax walja chalwaw utjirïna. Yaqhip pachax wajapxirinwa, ukat p’ap’i challw aljapxirïna. Uka pachax aka p’ap’i challwax pisin jakasirin manq’apanwa.

Markachirinakax yapu yapuchäwimpiw jakasipxi, ch’quqi, apilla, jawasa, tunqu, siwära ulluku, izañu ukat yaqhanakamp yapuchapxirïna.

Akürunakanxa, wila masinakax janiw nayra maranakanjam challwx katxapxiti, kunalaykuti yaqhip challwanakax urutjam urutjamaw chhaqtxi. Ispi, qarachi ukat pijiriya ukakiw utjaski.

Ukham uñjasax llakisiñjamawa. Qutarux yanqhachat samanax janiw walt’aykiti, ukampirus jilïr iripirinakax qutarux askin kunjamas uñjatasp ukxatx janiw amuya`pkiti.

Markachirinakax jilxataskiwa, yapump jakasirinakax jisk’a uraqinikixapxiwa

Castellano

Sancajahuira se queda sin peces

La pobreza sigue siendo la característica de la mayoría de las familias de la comunidad, pues carecen de fuentes de ingreso económico, peor aún en vista de que muchas especies de peces han ido desapareciendo.

Hernán Chura Yujra, estudiante de agronomía, Unibol

Hace 20 años, la comunidad de Sancajahuira, bañada por el lago Titicaca, vivía de la pesca. Ispi, qarachi, qillu, punku, mauri, pejerrey y otras especies se obtenían en abundancia en este lugar que se encuentra en el municipio de Huatajata, provincia Omasuyos (La Paz). Además de aprovecharlos frescos, se los convertía en waja (p’ap’i) y salados de pescado. En esos años, este recurso era comida de pobres.

Los comunarios vivían también de la agricultura y sembraban papa, oca, haba, maíz, cebada, papaliza, izaño y otros.

Hoy en día, la pobreza sigue siendo la característica de la mayoría de las familias de la comunidad, pues carecen de fuentes de ingreso económico, peor aún en vista de que las especies mencionadas de peces han ido desapareciendo. Sólo quedan ispiq´arachi y pejerrey.

Es lamentable esta situación. La contaminación del lago empeora todo y las autoridades no la están tomando en cuenta para buscar soluciones.

La población está creciendo y los agricultores viven en minifundios y hasta surcofundios que producen cada vez menos.

Yo creo que se tiene que trabajar y optar por otras fuentes de ingreso económico.

Visto 2188 veces Modificado por última vez en Viernes, 05 Junio 2015 18:51
La Pública

La Pública es un proyecto que busca crear y gestionar espacios para el ejercicio ciudadano a través de redes sociales y fuera de ellas, articulando para ello el periodismo digital y el activismo.

fb htw hyt h

Artículos relacionados (por etiqueta)