Aymara
Chahuira markan turkakipäwipa
Walja achüwinakaw utji, wila masinakax janiw pisin jakañankampkiti. Wali wakiskiriw ukham nayrar sartäwimp jakañaxa; ukampirus kunjams aka tecnología ukamp markanakar jan kuna jan walt’ayasas sarxars ukaw amuyañaraki.
Emerita Mayta Ticona, Agronomía, UNIBOL TK jach’a yatiqañ utan yatiqiriwa
Departamento de La Paz, provincia Omasuyos, cantón Achacachi, Chahuira markanx 2000 maratpachaw aski turkakiptäwinakax utjawayi. Nayrjax uka markanx wila masinakax ñiq’it tuturat lurat utanakanw jakasipxäna, ch’uqi, siwara, apilla achunakax juk’akiw achurïna, ukakipkarakiw wakats juk’a lichik ch’awas kisu atisipxirïna. Jichhürunx walja turkakiptäwiw utjawayi, yapu yapuchäwinx wali sumaw achuyataxi, ukakipkarakiw lichir wakanakas uywataxi ukat lichi ch’awasax empresa PIL uksaruw aljapxi.
Jaqinakax kunjam uñtantï utanak munapk ukhamarjamaw ladrillo, calamina ukanakat utachasipxi.
Walja achüwinakaw utji, wila masinakax janiw pisin jakañankampkiti. Wali wakiskiriw ukham nayrar sartäwimp jakañaxa; ukampirus kunjams aka tecnología ukamp markanakar jan kuna jan walt’ayasas sarxars ukaw amuyañaraki.
Castellano
Los cambios en Chahuira hacen pensar en el futuro
Hay que buscar un mejor futuro, por supuesto; pero también hace falta pensar en cómo adaptarnos a los cambios, pues la tecnología moderna está bien en tanto no perjudique las buenas formas de convivencia de las comunidades.
Emerita MaytaTicona, estudiante de Agronomía, UNIBOL A-TK
La comunidad Chahuira, en el departamento de La Paz, provincia Omasuyos, cantón Achacachi, es protagonista de muchos cambios evidentes desde el año 2000 a la fecha. Antes, las familias vivían en casas hechas de adobe y totora, producían poca cantidad de papa, avena, cebada, oca y también obtenían algo de leche del ganado bovino, la que transformaban en queso para el autoconsumo.
Hoy se ve una buena y mejorada producción agrícola y de la cría de bovinos, de manera que se produce tanta leche que se vende a la empresa PIL. Las viviendas son de ladrillo y calamina y tienen distintos diseños, según el gusto de los dueños. Lo importante es que hay más comida, así que las familias no pasan hambre.
Hay que buscar un mejor futuro, por supuesto; pero también hace falta pensar en cómo adaptarnos a los cambios, pues la tecnología moderna está bien en tanto no perjudique las buenas formas de convivencia de las comunidades.