Lunes, 02 Marzo 2015 16:33

Awichajan chhaqhatapata

Escrito por

Aymara

Awichajan chhaqhatapata

Ukat jayp’u pacharux laqampux wali qinayarantatanwa, kuallakanakajax awichajarux uka qalakayur khumuntawayañani ukat uka jisk’a wawamp utar sarxapxam sasinw sapxatayna. Jupax iyaw ukhamax sarxapxaxaya sataynawa “nayax k’achaxay sarnaqstxa jumanakax atipt’apxitasmaw ukampirus arumt’itaspaw sasinw satayna”.

Wilma Mamami Mita, ingeniería de alimentos, Unibol Jach’a yatiqañ utan yatiqirinakapxiwa

Awichajax Florentina Chiri sutiniwa 1995 maranx jupax 87 maraninwa, nayax 7 maraniraki. Ukapachax phisqha jilanakajamp nayampix awichajampiw Ticani ayllun municipio Jesús de Machaca, provincia Ingavi departamento de La Paz jakasipxayäta. Mamajax jiwxataynawa. Jilïr kullakanakajax Maria, Ilda jupanakax jakäwir yanapt’añatakiw irnqapxirïna. Awichajax nanakat wal llakt’asirïna ukat ch’quqi llamayuñ wali arumkamaw yanapapxirïtu.

Mä urux kullakanakajax ch’quqi llamayuriw sapxäna, tukuyañkamaw jupanakax irnaqanipxäna, ukhamipansti ayllunx nanakax wali qhipartatapxayätwa. María ukat Ilda kullakanakajax phasürut ururürkamax yatiqañ uataruw sarapxirïna ukatx janiw pachanipxirikiti. Awichajax kullkanakajamp mä marn jisk’a sullkajamp kunaw ch’uqi llamayur sarapxiri. Nayamp ukat mayni jilanakajampix utan qhipartapxirïta.

Ukat jayp’u pacharux laqampux wali qinayarantatanwa, kuallakanakajax awichajarux uka qalakayur khumuntawayañani ukat uka jisk’a wawamp utar sarxapxam sasinw sapxatayna. Jupax iyaw ukhamax sarxapxaxaya sataynawa “nayax k’achaxay sarnaqstxa jumanakax atipt’apxitasmaw ukampirus arumt’itaspaw sasinw satayna”.

Ukhamaw utar sarantxapxatayna. Qalakayux laqapuniw saratayna, sullkajax wich’inkhapat katuntasisaw saratayna. Awichajax jay qhipartxatayna ukatx payinuqxataynawa. Jupax wali llakitaw jisk’a sullkajar jikxatxa sasin satayna, ukampirus janiw yaqha thakhir saranukutap amuyaskataynati. Jisk’a sullkajax ni kuns amuyaskataynati jupax jachxataynawa.

Niya kimsaqallqu aruma pacharuw qalakayux sapak utar purnxiri. Nayax wal muspirita ukat ch’uqi khum apaqa sasinw yant’irita, wali jathipuniriwa. Ukat mä pachaw makiptxiri, jalluw walpun purxatxiri. Kullakanakajax yaqha qalakayunakar ch’uqis khumuntataw purinxapxiri, jupanakax awichajampit sullkajampit jiskt’asipxi. Walpun mulljasipxirita ukat jupanakax jank’akiw sullkajampir awichajampir thaqtir jalapxiri.

Nayax utanw qhipartirïta. Jallump thayampix wali asxarayxiritu. Kawkhankapachas kunjamachas sasinw jiskt’asirïta.

Mayni kullakajaw jisk’a sullkajar jachaskir jikxatatayna. Awichajarux pä willjta qhantatkamaw thaqhapxiri. Uka pacharuw kullakanakajamp utan jikxatasxapxirita janiw ch’amakan kamachañs atipxirikxti.

Retrato de mi abuela, obra de Rosmery Mamani.

Retrato de mi abuela, pintura de la artista alteña Rosmery Mamani.

Qhipa alwax wasitampiw thaqhir sarapxiri. Wali jaywa sarapxatayna ukat mä jan uñt’at wila masi ukan awichajar jikxatapxatäna. Kunjams ukch’a jayar purpacha jupax k’achakiw sarnaqiri? Kunapachati tatajax ukham chhaqhatapat yatxan ukhax payiw irpacha sasinw siri; uka payiti thakhin katjktam ukhax jan kunakiw laqa sarasma ukat jan uñt’at chiqawjanak jikxatasismax sasinw siri.

Kunapachati awichajar jiskt’apkt ukat jupax siwa, qalakayump jisk’a sullkamampix laqaw sarxapxi. Jupax jikxata sasinx janiw atxataynati. Ukat mä qulluruw niy puritayna ukat mä utaw uñstitu ukat ukaruw qurpachayasir makhatatayna.

Awichajax janiw thayjayasisax usuntirikiti. Jichhax janiw nanakampixiti, ukampirus kunjamti mulljapxirikitu ukatx amtasipxapuntwa.

Visto 3571 veces Modificado por última vez en Jueves, 09 Abril 2015 18:22
La Pública

La Pública es un proyecto que busca crear y gestionar espacios para el ejercicio ciudadano a través de redes sociales y fuera de ellas, articulando para ello el periodismo digital y el activismo.

fb htw hyt h

lp15

 

La Paz - 71597592
Cochabamba - 71786333
Santa Cruz - 71528022

 

cc