Aymara
Arusar jayump jayuncht’at manq’añ munta
Uka pachax yatichirinakax wali qhurunakapxiriwa, jani panka apatajatx jawq’apxirituwa; yatichirinakaxa, awkijan jan qullqi utjatapatx panka jan alarapkitu ukxa janiw amuyapxirikiti.
Brígida Riveros Mamani, agronomía, Unibol Jach’a yatiqañ utan yatiqiriwa
1999 maranxa, departamento de La Paz, provincia Sud Yungas municipio Palos Blancos ukan Sillar markan jakasiyäta. Kimsaqallqu maraniyätwa, paqallqu jila sullakapxirïtwa ukat mamaj tatajanx ukhanir uywañatakix qullqix pisiriwa. Sapürus arusar jayump jayuncht’atak manq’asipxirïta. Yatiqañ utanx yachirijax panka alayasiñamaw sasaw sirïtu, ukat mamajax janixay panka alañatak qullqinikstix sasaw sirïtu, ukatx jachirïtwa. Uka pachax yatichirinakax wali qhurunakapxiriwa, jani panka apatajatx jawq’apxirituwa; yatichirinakaxa, awkijan jan qullqi utjatapatx panka jan alarapkitu ukxa janiw amuyapxirikiti.
Phisqha maraw ukham pisin jakañkapxirita. Uka pachanakax jilïr jilanakajax Normal uksanw yatichiriñatak yatxatasipkäna, ukat tatajax jupanakatakikiw qullqx apayiri; qullqx mayt’asipxiri kunawa, nayax janiw qullqinirïkti.
2003 maranxa, mamaj tatajax qullqinijapxiriwa, ukatx wali kusisitaw jakasxapxirita. Pä waranqa suxtan maranx kusisiñax janiw qullqiniktan ukhakikiti jan ukasti tukusxakiriwa, pä waranqa suxtan maranx jilajax k’añaskupamp yaqha k’añaskumpiw muqthaptatayna ukat jilajax jiwataw uñjasiri. Ukhasti, nayax jupamp chikaw jiwañ munirïta. Ch’amiriw armañaxa, 2009 maranx kullkajarakiw usuntasin jiwawayxi, ukatx 2011 maranx mayni kullakajarkiw jiwxi, jupan chachapaj wali yanqhachiri ukatjam jiwañar puriwayi. Kimsa wawaruw wajcha jaytjawayi, khititi juchanïk ukax ukhamakiw sarnaqasiski, juparux janiw kunjam juchanchañs atipkti.
Arusar jayump jayuncht’at manq’añax llakïnwa, ukampirus jilanakajaw utjitäna ukaw kusisiñäna.


