Taqi aka jach’a yatiqañ uta utt’ayirinakaruw jallallt’ta, nayan yatiqäwinakamp nayaraqatar saratañajatak utt’ayapxatapata. Dictadores jilïr irpirinak p’iqinchapkan ukhax indígenas Originarias ukanakax janiw jasak Jach’a yatiqañ utar mantañ atipkänti, ch’iyar janchinit janicha, apellidos ukanak yatisaw jisk’achatapxäna.
Unibol Cuyahuani ukan pusi yatintañ thakhir qillqayasit wayn tawaqunakax willka kuti phaxsin 2013 maran phaxsür uruw ikiña, palatu, cucharanaka, qillqañ pankanaka, ukat mä qawqha isinak apt’at ukhamaw pachpan qhiparañatak purinipxirïta.
(Descolonizar) ukatuqit arsutawa. Ukatakix Junta Comunitaria ukaw utji, ukax organizaciones sociales uksat utt’ayatawa. Ukämpinsa, aksanx janiw kawkirinakati aka Jach’a yatiqañ utan askiki ukatuqitx amuyätakiti.
Jayan t’ant’a qhulukiw utjapxitäna. Wali manq’at awtjataxapxayätwa, ukat uka qhulu t’ant’ achakitunakar uñtat t’urt’asipxirïtxa: jachañ munirïtxa. Utajan manq’a utjirinaks amtasirïtwa.
Nayrïr tirsunx 57 yatiqiriw utjapxayäta ukat jichhax 10 yatiqirikixaptwa, taqiniw tesis lurasipkta, niyaw tukuyxapxa. Nayax wali kusisitatwa. Walja markanakaruw ch’usasiwayapta uksanakanx irnaqt’aniwayptwa kunakiti aka yatintañ thakhinx yatiqatak ukarjama, uka yatxatäwinakax nayatakix askiwa, jutïri urunakan aka Cuyahuani markat kutt’awayxasin yaqhawjan kunti yatxatawayktxa ukamp sarantxañataki.
Ukhamaw makiptawayi, pusi yatintañ thakhinakaw mayachathaphiña, sapa mayanx ukax utjaskiwa ukampirus taqpachatx janiw utjkiti.
Jaqinakax tomate, lechuga, vainita ukat tunqu achuyapxi. Markaw aka Unibol Túpak Katari khitanitu nayan yatxtañajataki ukat jupanakar yapuchäwin yanapt’añajataki.
Aymara Tupak Katari Jach’a yatiqañ uta, Ingeniería Textil uka yatintañ thakhirux tawaqunakax (80%), waynanakasti (20%) ukhanirakiw mantanipxayätxa. Ukatx yaqhip yatiqir waynanakax jaytxapxiwa, amuyatax jupanakatakix sawuña, p’itaña ukax janjamakiw askikiti. Jupanakax yatiqir tawaqunak thiyanx mä tari, mä istalla, jan ukax mä chamrit lurasinx jisk’achatapkaspas ukhamaw uñjasipxi. Jupanakax “ciencias exactas” uka yatxatañ munapxi. Ukatwa, jichhax aka suxtïr tirsunx juk’a yatiqir waynanakak jikxatasxapxi. Julia Apaza Mamani ukat Zelma Mamani Mamani, Ingeniería Textil, Unibol “Aymara Tupak Katari” jach’a yatiqañ utan yatiqiripxiwa
