Uka jakawin jan walt’äwinakax nayatakix mä yatichäwiniwa, kuna jan walt’awis utjapan ukampirus Tatitumpix taqi kunas wakisiriwa.

Wila masijtaypitx naya sapakiw wachillir tukuyta, ukampirus yatiqäwinakamp nayraqatar sarantañatakix qullqiw jan utjkitänti, janirakiw tatajarus qullq mayiñ munkayäti. Jilajax jach’a yatiqañ utar mantañajatakix arutuqiw ch’amancht’itäna; nayraqat irnaqt’am ukat yatiqäwimp sarantat sasin sitanxa.

Mä mochila ukarux radio a transistores ukat mä machete ukham apxarupxta. Mä jan uñjat thakhimjamaw sarapxta; pusinix ukhamaw kayuk mä sendero ukanjam makhatas saraqas sarapxta. Nänakax jallun ch’aranjataxapxayatwa kawkir thakhinjamtï sarapkayät ukas mä jawiraw tukxi, ukanjamax muxsa achunaka, lawanaka ukham umax apari, nayas walpun sustjasxayätxa.

Kunapachatï sexto de primaria ukanxayät ukhax tiyujaw La Paz markar irpxirïtu, mamajamp sullkanakajampix wal jikisiñ munirïta, ukhamaw maranakas makiptawayxi. Ukat nayax yatiqañampiw sarantaskirïta, mä urux mamajan jiwxatapat yatxta, janiw kamachañs yatirïkti.

Departamento de La Paz, Yungas provincia Larecaja, Chima markanx 12 uru taypi sata phaxsit 2003 maranx mä uraq jithiqtäwiw utjawayäna, ukanx niya ayllpachaw chhaqtawayi: 150 jaqiw chhaqhata, usuchjatanakax yaqhaskarakiwa.

Aka yanapt’äw katuqañatakix askinjamaw yatintaña; kunapachatï taqpach materias ukanakan qawqha nota ukatï apsuñäk ukar jan phuqxt ukhax uka yanapt’äwx apaqxapxituwa.

Jichhax pusïr tirsunkxtwa, ukakam puriñax janikiw jasakiti, maysatx siristwa, kunatï amtajak ukaw phuqhañaxa; mä industria ukan irnaqaña, métodos productivos ukar juk’amp askiñapatak ch’amanchañataki

Qulla suyusanx waljaw ukham chiqanakax uñt’añ utjaski; taqi uka chiqanak uñjt’irix sarañaspawa.

Pachar jan walt'ayatatax kunayman jan walt'äwiw utji, ukatx nayrja maranakatpachaw uka jan walt'äwinakat jark'aqasiñatakix kunayman ritos jan ukatx saräwinakar  yäqañas utjatayna.

Iyawsawinakax siwa, uka laq’unakax jan uñt’at jaqinakaru, ukat qhuru jaqinakarux p’atjiriw sasina. Jaqinak thiyan jalanaqir yatitawa. Uka yatiyäwix askiwa

Tatajax qhururinwa, mamajarux tuqiriri, nuwirinwa. Taqi uka jan walt’äwinak uñjasaw jilawayapxta.

Jichhürunx mayni aski manq’añanak manq’asiñ tuqit yatxatataw utji, ukatx askinaw manq’añanakax phayt’ataxi, ukampirus askipach uñjantuqix mä juk’ax utjakipuniwa. Jisnawa, ch’uxña achunaka, acelga, lechuga ukat yaqhanakampix yaqhip pachax janiw suma jariratakiti. Ukampirus jayp’u manq’ax janiw nayra maranakanjam ina lik’i mayjtakikxiti.